رکوردشکنی نقدینگی

به گزارش بنکر (Banker)، در این سال رشد محسوس بدهکاری دولت و شرکت های دولتی به نظام بانکی و نقدتر شدن نقدینگی نسبت به سال 98 اتفاق افتاد. بانک مرکزی در تازه ترین گزارش خود از متغیرهای پولی و بانکی رسماً از رکورد 45 ساله نقدینگی که در سال 99 ثبت شده، رونمایی کرد. بر این اساس، حجم نقدینگی از بیش از 2400 هزار میلیارد تومان در پایان سال 98 به بیش از 3400 هزار میلیارد تومان در پایان سال گذشته رسیده است.

تفاوت رشد نقدینگی در سال 99 با سال های قبل

نقدینگی بر حسب یک تعریف، از جمع خالص دارایی های خارجی و داخلی نظام بانکی به دست می آید. با این وصف، نگاهی به اجزای نقدینگی نشان می دهد خالص دارایی های خارجی در سال 99، 20.9 درصد رشد داشته و در عین حال این رقم نسبت به رشد 42.4 درصدی در سال 98، افت 21.5 واحد درصدی را نشان می دهد.

بانک مرکزی در این باره، به تفاوت رشد نقدینگی در سال 99 با سال های قبل در دو محور اشاره کرده و در بیان محور اول توضیح داده است که اگرچه در طول چند دهه گذشته، تاثیرپذیری رشد نقدینگی از بودجه دولت به اشکال مختلف از جمله استقراض مستقیم دولت از بانک مرکزی، فروش درآمدهای ارزی دولت به بانک مرکزی (به دنبال افزایش قیمت و صادرات نفت)، وضع تکالیف زیاد بر شبکه بانکی و ایجاد ناترازی در جریان منابع مصارف بانک‌ها زمینه بروز داشته است، اما در سال 99 نبود امکان خنثی سازی رشد خالص دارایی‌های خارجی به دلیل مشکلات ناشی از نقل و انتقال منابع خارجی، عامل اصلی رشد نقدینگی بوده است. این یعنی به ازای درآمدهای ارزی، ریال در اختیار دولت قرار گرفته و اما اصل درآمدهای ارزی به دلیل مسدودی این منابع در خارج از کشور، به بانک مرکزی تحویل نشده است.

جهش بدهکاری دولت و شرکت های دولتی به بانک ها

اما در سوی دیگر اجزای نقدینگی، بخش دارایی های داخلی نظام بانکی قرار دارد. در این خصوص ، افزایش 45.2 درصدی این دارایی ها در سال 99 مشاهده می شود. این در حالی است که این رقم در سال 98، تنها 29 درصد بوده است.

 بررسی داده های پولی دراین گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد مطالبات بانک مرکزی و بانک ها از دولت در این سال 44.9 درصد رشد کرده و در این میان، خالص مطالبات بانک ها و موسسات اعتباری از دولت 41.5 درصد و از شرکت های دولتی 110.5 درصد افزایش داشته است.

مردم دست به نقدتر شدند

تحولات پولی مربوط به نقدینگی از منظری دیگر قابل بررسی است. نقدینگی بر حسب اجزای تشکیل دهنده، به دو بخش پول (شامل اسکناس و مسکوک دست اشخاص و سپرده های دیداری) و شبه پول (شامل سپرده های مدت دار) تقسیم بندی می شود. در این خصوص، اتفاق مهم رخ داده در سال 99 نسبت به سال 98، کاهش سهم شبه پول از نقدینگی است به طوری که این رقم از 82.7 به 80.1 درصد رسیده است.

در این باره ، کاهش سهم سپرده های مدت دار با مدت بیشتر و همزمان، افزایش سپرده های مدت دار با مدت کمتر قابل توجه است. به عنوان مثال، سهم سپرده های یک ساله از 45.9 درصد در سال 98 به 31.7 درصد در سال 99 رسید. از سوی دیگر سهم سپرده های کوتاه مدت از 28.6 درصد در سال 98 به 29.3 درصد در سال 99 افزایش یافت. در عین حال، سال گذشته سهم پول در اقتصاد افزایش پیدا کرد.

بر این اساس سپرده های دیداری که به آن ها سودی تعلق نمی گیرد از 14.8 درصد به 17.8 درصد رسید. بانک مرکزی در بیان دلایل نقدتر شدن نقدینگی در سال 99 گفته است: در کنار فشارهای ناشی از کسری بودجه دولت و پیامدهای شیوع کرونا در رشد پایه پولی و نقدینگی، تحریک سفته بازی در بازار دارایی ها سبب انحراف منابع بانکی به سمت این بازارها شد .