یکی از مهم ترین اقدامات دولت سیزدهم در راستای ارتقای شفافیت، انتشار فهرست بدهکاران بانکی بود. پس از اقدام وزارت اقتصاد در الزام به بانک های زیرمجموعه برای شفاف سازی، بانک مرکزی فهرست تسهیلات کلان ۱۴ بانک دولتی و خصوصی را منتشر کرد. بررسی این آمارها پدیده های جالب توجهی از جمله پرداخت تسهیلات کلان به شرکت های زیرمجموعه و برخی شرکت های ناشناخته و غیرشفاف را نشان می دهد. در این گزارش با صرف نظر از بانک های قرض الحسنه مهر ایران و رسالت که فاقد بدهکار کلان هستند و همچنین بانک های ایران- ونزوئلا و پست بانک که بدهکار کلان چشمگیری نداشته اند، وضعیت ۱۰ بانک دیگر مورد بررسی قرار گرفته است:
بانک اقتصادنوین: پتروشیمی خلیج فارس در صدر
طبق گزارش بانک مرکزی، مانده خالص تسهیلات/ بدهی کلان این بانک بیش از ۸۸.۵ هزار میلیارد تومان بوده که در اختیار ۸۴ ذی نفع واحد قرار دارد. در فهرست تسهیلات گیرندگان عمده این بانک، گروه صنایع پتروشیمی خلیج فارس با ۱۳.۶ هزار میلیارد تومان در صدر است و گروه های تامین قطعات ایران خودرو (ساپکو) و سرمایه گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو) در رده های بعدی قرار دارند. نکته دیگر این که بیش از نیمی از مانده تسهیلات این بانک (معادل بیش از ۴۵ هزار میلیارد تومان) تنها مربوط به ۱۴ شرکت است.
بانک پاسارگاد: در خدمت شرکت های زیرمجموعه
مانده خالص تسهیلات/بدهی کلان این بانک بیش از ۱۵۳ هزار میلیارد تومان است. کل تسهیلات گیرندگان کلان این بانک را در مجموع ۱۵ ذی نفع واحد تشکیل می دهند. در این میان گروه مادر تخصصی توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو) عمده ترین دارنده مانده تسهیلات در این بانک با رقم ۶۹.۶ هزار میلیارد تومان است. دو ذی نفع واحد بعدی نیز به نام های گروه گسترش انرژی پاسارگاد و گروه ارزش آفرینان پاسارگاد درمجموع ۳۶.۶ هزار میلیارد تومان مانده تسهیلات را در اختیار دارند. به گزارش پایگاه اینترنتی بانک پاسارگاد، این سه شرکت از جمله شرکت هایی هستند که بانک پاسارگاد با سرمایه گذاری در جهت پدید آمدن آن ها گام برداشته است. به این ترتیب می توان گفت حداقل ۱۰۶ هزار میلیارد تومان، یعنی حداقل ۷۰ درصد مانده تسهیلات بزرگ این بانک در اختیار شرکت هایی است که به نوعی زیرمجموعه یا مرتبط با این بانک هستند. البته بررسی خراسان از دیگر ذی نفعان واحد تسهیلات گیرنده (عمده) این بانک نشان می دهد که سهم شرکت های مرتبط با بانک پاسارگاد از مانده تسهیلات بزرگ این بانک بیشتر نیز می تواند باشد.
بانک تجارت: ۳۴ هزار میلیارد تومان در اختیار ۵ شرکت
مانده خالص تسهیلات/ بدهی کلان این بانک حدود ۶۵ هزار میلیارد تومان است که در اختیار ۱۷ ذی نفع واحد بود و در عین حال بیش از نیمی از آن (یعنی بیش از ۳۴ هزار میلیارد تومان) را پنج ذی نفع در اختیار دارند. در این بانک نیز مانند بانک اقتصاد نوین، گروه صنایع پتروشیمی خلیج فارس، دارنده بیشترین حجم مانده تسهیلات است که رقم آن به بیش از ۱۴ هزار میلیارد تومان می رسد. بعد از آن نیز گروه معدنی و صنعتی گل گهر و گروه تولید اتومبیل سایپا قرار دارند.
بانک رفاه: در خدمت سازمان تامین اجتماعی
داده های بانک مرکزی نشان می دهد که در بانک رفاه کارگران به عنوان بازوی ارائه خدمات مالی و بانکداری سازمان تامین اجتماعی، درمجموع هشت ذی نفع واحد دارای تسهیلات کلان با حجم مانده تسهیلات ۹۵ هزار میلیارد تومان حضور دارند. با این حال، بیش از ۸۵ هزار میلیارد تومان از مانده تسهیلات در اختیار گروه سازمان تامین اجتماعی است. ضمن این که گروه سرمایه گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو) و گروه سرمایه گذاری تامین اجتماعی (شستا) نیز دیگر ذی نفعان واحد مرتبط با تامین اجتماعی هستند. در مجموع می توان گفت بیش از ۹۰ درصد مانده تسهیلات این بانک در اختیار ذی نفعان مرتبط با تامین اجتماعی است.
بانک سامان: یک خودروساز در صدر فهرست
در فهرست ذی نفعان واحد این بانک، ۷۴ ذی نفع دارای مانده تسهیلات بزرگ با بیش از ۳۹ هزار میلیارد تومان مانده تسهیلات نام برده شده است. عمده ترین دارنده مانده خالص تسهیلات این بانک، گروه خودروسازی مدیران با بیش از ۱۳.۶ هزار میلیارد تومان است و بعد از آن گروه هایی با نام های اکتوورکو و غلات بان به ترتیب با ۱.۴ و ۱.۱ هزار میلیارد تومان مانده تسهیلات قرار دارند. در این فهرست همچنین ذی نفعی با عنوان گروه های تابعه بانک سامان با تسهیلات بیش از ۸۴۶ میلیارد تومان به چشم می خورد.
بانک ملت: بانکی برای تامین مالی زیرمجموعه
بررسی اطلاعات تسهیلات کلان بانک ملت نشان می دهد که این بانک نیز بیشترین تسهیلات کلان خود را به زیرمجموعه خود داده است. بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی بانک مرکزی مجموع مانده تسهیلات کلان پرداختی بانک ملت در پایان سال گذشته، ۱۶.۹ هزار میلیارد تومان بود که از این میزان حدود ۳۷ درصد این رقم متعلق به گروه مالی ملت است که تقریبا به طور کامل سهام آن متعلق به بانک ملت است. به این ترتیب مانده تسهیلات گروه مالی ملت از بانک ملت ۶.۲ هزار میلیارد تومان است. دیگر تسهیلات کلان این بانک به ترتیب به سایپا، فولاد مبارکه و قطعه سازی کروز اختصاص یافته است.
بانک گردشگری: تسهیلات کلان در اختیار شرکت هایی غیرشفاف
بانک گردشگری با وجود این که بخش عمده مانده تسهیلات خود را به شرکت های فعال در زمینه گردشگری اختصاص داده است، اما بزرگ ترین ارقام مانده تسهیلات کلان این بانک به پروژه شرکت های صنعتی اختصاص دارد. با این حال نکته جالب توجه ابهام درباره ماهیت سه شرکت دارنده بیشترین مانده بدهی به بانک گردشگری است. شرکت های «گروه نیرو برق الوند، «گروه جامدسازان آریا» و «گروه صنعتی ایرانیان پارتیان آرارات» به ترتیب با مانده بدهی ۶.۵، ۴.۵ و ۴ هزار میلیارد تومان بیشترین مانده بدهی را به بانک دارند، اما جست وجو برای ماهیت فعالیت این شرکت ها نشان می دهد که هیچ یک از این سه شرکت سایت اینترنتی رسمی ندارند و جزئیات فعالیت آنان روشن نیست.
بانک کشاورزی: تامین مالی برای شرکت های دولتی کشاورزی
بانک دولتی کشاورزی به عنوان بانک عامل بخش کشاورزی به طور طبیعی بیشترین تسهیلات خود را به بخش کشاورزی داده است. بیشترین مانده بدهی به این بانک به ترتیب مبلغ ۱۷.۴، ۵.۱ و ۳.۳ هزار میلیارد تومان به ترتیب متعلق به سه شرکت دولتی «گروه مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران»، «گروه شرکت سهامی پشتیبانی امور دام کشور» و «گروه خدمات حمایتی کشاورزی» است.
بانک کارآفرین: تسهیلات کلان از دارو تا فولاد
بیشترین مانده تسهیلات کلان در بانک کارآفرین با رقم ۹۵۵ میلیارد تومان به گروه سرمایه گذاری دارویی تامین اجتماعی (تیپیکو) اختصاص دارد. فولاد مبارکه اصفهان و فولاد جهان آرا اروند هم به ترتیب با ارقام ۸۲۶ و ۷۴۰ میلیارد تومان در رتبه های بعدی بیشترین مانده بدهی به این بانک قرار دارند.
بانک سپه: اطلاعات ناقص و تسهیلات کلان برای ۲ شرکت دولتی
بانک دولتی سپه در فهرست تسهیلات کلان خود که به نظر می رسد ناقص است، صرفا نام دو شرکت دولتی بازرگانی دولتی و پشتیبانی امور دام را آورده است. به این ترتیب بیشترین مانده بدهی به بانک سپه متعلق به دو شرکت دولتی زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی است. شرکت بازرگانی دولتی ۹.۴ و شرکت پشتیبانی امور دام ۴.۵ هزار میلیارد تومان مانده بدهی به بانک سپه دارند./حقگو-خراسان
