هرچند فضای مذاکرات برجامی همچنان گرگ و میش است و سیاسیون در داخل هنوز نظر قطعی خود را در خصوص متن پیشنهادی اروپا اعلام نکرده‌اند، اما روند کاهشی قیمت‌ها نشان از افزایش تمایلات معامله‌گران برای تبدیل دارایی‌های ارزی به ریال دارد.
اظهارات در خصوص آینده برجام اما کماکان ضد و نقیض است؛ در حالی که برخی شنیده‌ها حاکی از آن است که ایران از اروپا در رابطه با متن پیشنهادی تضمین خواسته و قطعیتی در خصوص احیای توافق هسته‌ای وجود دارد، اما نماینده روسیه در مذاکرات وین خبر از احتمال برداشته شدن تحریم‌های آمریکا علیه ایران در آینده نزدیک داده است.
در هر صورت به نظر می‌رسد معامله‌گران در محاصره اخبار سیاسی قرار گرفته‌اند و بیشتر از گذشته به آینده مذاکرات خوش‌بین هستند. اگرچه این خوش‌بینی نیز زمینه‌ساز نزول قیمت دلار شده با این حال مساله اساسی این است که آیا اسکناس آمریکایی در نرخ‌های تازه‌کشف‌شده ماندگار خواهد بود؟
هفته گذشته بود که متن پیشنهادی اروپا در مذاکرات برجامی رونمایی شد. انتشار این متن پیشنهادی اگرچه با استقبال گسترده‌ای از سوی طرفین مذاکره همراه شد با این وجود کماکان اظهارات ضد و نقیضی در خصوص آن منتشر می‌شود. تازه‌ترین اظهارات در این خصوص نیز نشان می‌دهد که با وجود مثبت بودن فضای کلی برجام، دستیابی به توافق قطعی هنوز با موانعی همراه است. برای مثال رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران اعلام کرده که هنوز توافقی در کار نیست.
در عین حال برخی از خبرگزاری‌های خارجی نیز اعلام کرده‌اند که ایران از اروپا تضمین خواسته است و هنوز درباره نتیجه مذاکرات چیزی مشخص نیست. روزنامه وال‌استریت‌ژورنال نیز مدعی شده که اتحادیه اروپا در مورد موضوع پادمان پیشنهاداتی ارائه کرده، اما آنچنان که از گفته دیپلمات ایرانی بر می‌آید این پیشنهاد باید برای ایران از یک سو اطمینان‌آور باشد و از سوی دیگر، همه موضوعات مورد بحث در وین را در بر بگیرد. در داخل نیز هنوز خبرها در خصوص پذیرش متن پیشنهادی اروپا قطعی نیست.
با این حال تازه‌ترین خبر سیاسی منتشره فضای کلی معاملات بازار ارز را مثبت کرده است. میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات وین در توئیتی نوشت: تحریم‌ها علیه ایران ممکن است به‌زودی برداشته شوند. وی اعلام کرده که «ایران فقط در مورد چند کلمه از متن سوالاتی مطرح کرده و تقریبا به طور کامل بر سر آن توافق صورت گرفته است.»
آن‌طور که فضای بازار ارز نیز نشان می‌دهد معامله‌گران به کلی از خبرهای رسیده در خصوص برجام تاثیر پذیرفته‌اند. ریزش شدید قیمت‌ها در این بازار این مساله را تایید می‌کند. در همین راستا، دیروز دلار در بازار آزاد با افت ۵۰۰ تومانی قیمت نسبت به روز شنبه به ۳۰ هزار و ۲۵۰ تومان رسید. کارشناسان عنوان می‌کنند که افت دلار و عبور آن از میانه کانال ۳۰ هزار تومانی می‌تواند زمینه‌ساز نفوذ دلار به نرخ‌های پایین‌تر نیز باشد. پیش‌بینی‌ها در این خصوص نشان می‌دهد که کف دلار در صورت توافق برجامی نرخ ۲۶ هزار تومانی خواهد بود، اما به نظر می‌رسد ماندگاری دلار در چنین نرخی چندان زیاد نباشد چه آنکه عوامل اقتصادی کشور می‌تواند اهرم رشد دوباره دلار و تثبیت آن در نرخ‌های بالای ۳۰ هزار تومان شود.
با این وجود نمی‌توان اهمیت شوک روانی برجام را برای افت قیمت دلار نادیده گرفت. آن سوی بازار نیز نشان از افت شدید قیمت‌ها دارد به طوری که قیمت توافقی دلار دیروز توانست به کانال ۲۸ هزار تومانی نفوذ کند و با قیمت ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان معامله شود. صرافی ملی ایران نیز قیمت دلار را دیروز ۲۸ هزار تومان و قیمت یورو را نیز ۲۸ هزار و ۹۶۰ تومان برای فروش اعلام کرد. در مجموع به نظر می‌رسد که فضای معاملات برجامی کاملا مثبت است و همین مساله نیز معامله‌گران را به فکر تبدیل دارایی‌های ارزی به دارایی‌های ریالی انداخته است.
اما در این میان خبرهایی در خصوص تاثیرپذیری بازار ارز داخلی از بازار کشورهای همسایه نیز منتشر شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که قیمت دلار در بازار هرات یک کانال عقب‌نشینی کرده و به ۳۰ هزار و ۳۰۰ تومان رسیده است. بازار سلیمانیه هم در معاملات ابتدای هفته کانال ۳۱ را از دست داد و به ۳۰ هزار و ۹۰۰ تومان رسید. قیمت درهم نیز همچون سایر ارزها بر موج کاهشی سوار شده و تقریبا ۴۴۰ تومان ارزان‌تر از روز شنبه معامله شده است.
گفته می‌شود که سیگنال‌های کاهشی قیمت ارز در کشورهای همسایه نیز یکی از دلایل افت قیمت در بازار ایران بوده است. هرچند برخی شنیده‌ها از تاثیر اظهارات جدید ابراهیم رییسی بر بازار ارز سخن می‌گویند. رییس دولت سیزدهم در اظهارات جدید خود گفته «بگذارید گره مردم باز شود، به نام هرکس تمام شد، شد.» بازیگران عرصه بازار ارز این خبر را نشانه موافقت دولت با متن برجام می‌دانند. زهره الهیان عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته کمیسیون امنیت ملی مجلس قرار است امروز جلسه‌ای را با تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای برگزار کند که احتمالا مسوول تیم مذاکره‌کننده نیز در جلسه حضور پیدا می‌کند.
اما کارشناسان و تحلیلگران در خصوص وضعیت کلی بازار ارز به دو نکته مهم و اساسی اشاره می‌کنند. به گواه آنان، بازار ارز بیش از هر چیز دیگری در محاصره اخبار سیاسی قرار دارد و بنابراین دلیل اصلی نوسانات قیمتی ارز را باید در تحولات سیاسی جست‌وجو کرد. با این وجود نکته مهم و اساسی‌تر تاثیری است که بازار ارز از رخدادهای اقتصادی می‌پذیرد.
از نگاه اقتصاددانان، رشد نرخ ارز در بلندمدت ریشه اقتصادی دارد. به عبارتی این نقدینگی و تورم است که علت اصلی افزایش قیمت دلار و افت ارزش ریال می‌شود و بنابراین ارز معلول عوامل دیگری است. با این رویکرد باید اعلام کرد که پیش‌بینی نرخ دلار در طولانی‌مدت نیازمند بررسی وضعیت متغیرهای اقتصادی است. بر همین اساس تا زمانی که کسری بودجه وجود داشته باشد و نقدینگی به دنبال آن رشد کند و تورم نیز از سوی سیاستگذاران قابل کنترل نباشد نوسانات بازار ارز نیز قابل کنترل نخواهد بود. همین موضوع تثبیت دلار در نرخ‌های زیر ۳۰ هزار تومان را دشوار می‌کند. بر این اساس شوک روانی مذاکرات اگرچه می‌تواند عامل مهمی برای شتاب گرفتن دلار در مسیر کاهشی باشد با این وجود تاثیر عوامل تعیین‌کننده نرخ ارز را نمی‌توان در ترسیم چهره واقعی بازار نادیده گرفت.
*جهان صنعت
