انواع نزول
۱. تنزیل دِین نزد خود مدیون
اگر کسی در ازای فروش کالایی، چک یا سفته‌ای چندماه از خریدار گرفته و قبل از موعد چک نیازمند پول خود است، می‌تواند به همان شخصِ خریدار رجوع کرده و چک خود را با پول نقدی که کمتر از آن است معاوضه کند. به طور مثال کسی جنسی را به مبلغ ۱۰ میلیون تومان به صورت چکی ۴ ماهه فروخته و اکنون نیازمند نقدینگی پول خود است. در این مورد او با رجوع به خودِ خریدار و باز پس دادن چک ۱۰ میلیونی، مبلغی کمتر از آن به صورت نقدی (مثلا ۹ میلیون تومان) دریافت می‌کند. اینگونه از تنزیل یا کاهش دادن پول که اصطلاحا به آن "تنزیل دِین نزد خود مدیون" می‌گویند از نظر هیچکدام از فقهای شیعه و سنی مشکلی نداشته و از موارد نزول حلال است.
۲. تنزیل دِین نزد شخص ثالث
اما اگر در همان مثال قبلی فرد خریدار، دادن پول نقدی کمتر به ازای چک را قبول نکرده و فروشنده مجبور شود برای نقدینگی چک یا سفته‌ی خود به شخص دیگری رجوع کند، مسئله متفاوت است؛ به بیان دیگر صاحب چک مجبور شود چک یا سفته‌ی خود را به شخص دیگری داده و از او که اصلا در این معامله دخالتی نداشته است، پول کمتری در ازای نقدینگی چک دریافت کند. این نوع از نزول که به آن "تنزیل دِین نزد شخص ثالث" می‌گویند، در نظر فقها محل اختلاف است. اکثریت فقها و مراجع و شورای نگهبان این نوع از معامله را نیز حلال می‌دانند. اما در نظر برخی از مراجع مانند امام خمینی و آیت الله خامنه‌ای این معامله مشکل داشته و صحیح نیست.
۳. تنزیل اسناد صوری
نوع سوم نزول که به آن اصطلاحا "تنزیل اسناد صوری" می‌گویند آن است که فردی چک یا سفته‌ای چند ماهه صادر کند و بدون آنکه معامله‌ای صورت بگیرد و یا اصلا کالایی رد و بدل بشود، چک خود را به دیگری فروخته و در واقع آن را تنزیل بدهد. این نوع نزول در نظر همه‌ی فقها حرام بوده و تفاوتی با ربا ندارد و آنچه در عرف جامعه به نزول و ربا معروف است و حکم ربا را دارد همین دسته از معاملات است. در واقع فرق ربا و نزول در دو نوع اولی است که ذکر شد و احکام متفاوتی به دنبال داشت.
