همه چیز در بازار بین بانکی به اوج خود رسیده است. بانک مرکزی که در این بازار اهتمام بر تنظیم نرخ بهره بین بانکی و از سوی دیگر بهبود وضعیت نقدینگی بانک ها دارد پاسخ مشکل بانکی را در تزریق بالای پول در این بازار می داند.
از ابتدای سال ۹۹ تاکنون در کنار بازار شبانه که در آن بانک ها می توانند نیازهای کوتاه مدت خود را برطرف کنند در بازار باز نیز بانک مرکزی نقدینگی بانک ها را با بده بستان های میان مدت مدیریت می کند.
در همین رابطه در هفته های اخیر شاخص تزریق پول در مجموع دو بازار به حدی رسیده که در سال های اخیر سابقه نداشته است.
رکوردزنی در تزریق بین بانکی بانک مرکزی
در هفته منتهی به نیمه دی ماه بانک مرکزی در بازارباز در حدود ۱۰۷ هزار و ۵۰۰ میلیاردتومان نقدینگی تزریق کرد. در این بازار بانک ها اوراق به بانک مرکزی پیشنهاد می دهند و این نهاد نیز متناسب با صلاحدید خود از بانک ها خرید می کند.
در این هفته آن چه بانک ها از بانک مرکزی دریافت کرده اند در تاریخ بازار باز (یعنی از ابتدای سال ۹۹ تاکنون) بی سابقه بوده است.
در کنار تزریق بالای پول در این بازار، نقدینگی بسط داده شده در بازار شبانه نیز پس از چهار هفته صفر، دوباره صعودی شد. طبق آمارهای بانک مرکزی در هفته منتهی به نیمه دی ماه، درحدود هزار و ۵۶۰ میلیارد تومان اعتبارات قاعده مند در نظام بانکی از سوی بانک مرکزی تزریق شد.
در بازار شبانه بانک ها می توانند از همدیگر استقراض کوتاه مدت داشته باشند که بانک مرکزی در این بازار در سقف نرخ سود به بانک ها پول قرض می دهد. این قرض دهی همان اعتبارات قاعده مندی است که بانک مرکزی در این بازار به نهادهای مالی می دهد.
در نهایت پولی که بانک مرکزی در این هفته در بانک ها بسط داده معادل با مجموع بازار باز و بازار شبانه بوده که در نهایت درنزدیکی مرز ۱۱۰ همت به ثبت رسیده است. این رقم طبق آمارها معادل با ۱۰۹ هزار و ۵۰ میلیارد تومان رقم خورد. عددی که سابقه آماری نشان می دهد پیش از این در بازارهای بین بانکی تجربه نشده بود.
عرضه بالای پول از سوی بانک مرکزی در بانک ها در حالی رقم خورده که البته نرخ بهره بین بانکی با وجود بالا بودن سطح آن اما تغییر چندانی را با گذشته ثبت نکرده است. نرخی که همچنان سودای ۲۱ درصد را دارد.
نرخ بهره ۲۱ درصدی در میانه زمستان
نرخ بهره بین بانکی در هفته منتهی به نیمه دی ماه برابر با ۲۱.۰۴ درصد بوده است. این بیشترین نرخ بهره بین بانکی در چند ماه اخیر بوده اما دامنه تغییرات در این مدت آن قدرها زیاد نبوده و در مرز ۲۱ درصد قرار داشته است.
ثبات نرخ بهره بین بانکی در حالی رقم خورده که حجم پول بسط داده شده از سوی بانک مرکزی در این بازار سابقه نداشته است.
آن چه در بازار باز مشاهده می شود آن است که نیاز بانک ها به دریافت نقدینگی در سطح بالایی قرار دارد. برای مثال، اوراقی که بانک ها به بانک مرکزی پیشنهاد داده اند تقریبا ۱۱۵ همت بوده است؛ رقمی بی سابقه در تاریخ بازار بین بانکی.
این موضوع به معنای آن است که نیاز به نقدینگی در نظام بانکی اکنون به بالاترین سطح خود رسیده و آنچه بانک مرکزی در این بازار تزریق می کند، ناشی از اوج بی سابقه تقاضای پول در نهادهای مالی است.
این در حالی است که، نرخ بهره بین بانکی باوجود تغییرات اندک در این بازه ها، در مرز ۲۱ درصد ثابت مانده و تغییر چندانی نداشته است. نرخ بهره را عموما در اقتصاد، قیمت پول رد و بدل شده در بازار بین بانکی می دانند.
این که شاخص کلیدی اقتصاد ایران، باوجود تزریق بالای پول از سوی بانک مرکزی همچنان ثابت مانده، نشان می دهد مازاد تقاضای پول در بازار همچنان بالا است. مازاد تقاضا در بازار بین بانکی یعنی کسری پایدار در نظام بانکی که در نهایت می تواند به اضافه برداشت از بانک مرکزی منجر شده و با افزایش در پایه پولی، نرخ تورم را رشد دهد.
به همین علت برخی از تحلیلگران معتقدند بانک مرکزی در شرایطی که نیاز به نقدینگی بانک ها در درجات بالایی قرار دارد از حیث اقتصادی تعیین دستوری نرخ بهره می تواند تورم زا باشد و نیاز است تا زنجیر نرخ بهره رها سازی شود.
تحلیل دوم در خصوص عملکرد بانک مرکزی در بازار بین بانکی
برخی دیگر از کارشناسان معتقدند رشد تزریق پول در بازار باز در راستای پیشگیری از روند صعودی نرخ بهره بین بانکی از سوی بانک مرکزی انجام می شود. این نرخ به صورت هفتگی در بازار شبانه و باتوجه به بده بستان بانک ها در این بازار کشف می شود.
تزریق بالای پول بانک مرکزی در این معاملات به نوعی به منظور آن است که بده بستان نهادهای مالی در بازار شبانه کمتر شده و در نهایت با کاهش تقاضای پول دربازار بین بانکی، نرخ بهره را در سطح پایینی قرار دارد.
این موضوع نیز چون غالبا در بازار باز رخ می دهد و مانده نقدینگی در این عملیات یکی از اجزای پایه پولی به شمار می آید می تواند از مسیر پایه پولی موجب رشد تورم در کشور شود.
