به گزارش بنکر (Banker)، ظرف ۱۰روز گذشته بیشترین واکنش را بازار ارز به این مذاکرات نشان داده و با افت دست‌کم ۱۰درصدی در روز چهارشنبه بعد از مدت‌ها وارد کانال ۲۱هزار تومان شد. انتظار می‌رود با رفع تحریم‌ها و افزایش درآمدهای نفتی ایران، دست بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز پرتر شود.
همه چشم‌ها به وین خیره است. اقتصاد ایران ظرف ۳سال گذشته صدمات زیادی از تحریم‌ها دیده است. هنوز میزان خسارت‌های واردشده به اقتصاد ایران در نتیجه تحریم‌ها برآورد نشده اما مقایسه میزان رکود، تورم و افزایش نرخ دلار در چند سال اخیر با دوران جنگ نشان می‌دهد اثرات این تحریم‌ها حتی از جنگ تحمیلی مخرب‌تر بوده است.
رکورد ۸سال جنگ شکست
قیمت هر دلار آمریکا از روز ۱۸اردیبهشت۱۳۹۷ که آمریکا رسما از برجام خارج شد تا ۱۳ آبان‌ماه۱۳۹۹ که با برگزاری انتخابات آمریکا، جو بایدن به‌عنوان نامزد دمکرات‌ها بر دونالد ترامپ پیروز شد، ۵۴۰درصد افزایش یافت و از محدوده ۵هزار تومان به محدوده ۳۲هزار تومان در تاریخ ۱۲آبان پارسال رسید. قیمت دلار از آبان‌ماه پارسال تاکنون به کانال ۲۱هزار تومان سقوط کرده است. به این ترتیب قیمت هر دلار آمریکا در دوران خروج آمریکا از برجام ۳۳۰درصد رشد کرده است.
این یکی از بیشترین رشدهای دوره‌ای قیمت دلار در تاریخ اقتصاد ایران است. در زمان جنگ تحمیلی قیمت هر دلار آمریکا در طول ۸سال ۳۸۰درصد رشد کرد و از محدوده ۲۰تومان به ۹۶تومان در سال۱۳۶۷ رسید اما در دوره اخیر قیمت دلار در طول یک دوره ۲.۵ساله، پس از خروج آمریکا از برجام ۵۴۰درصد رشد کرد. این آمار در کنار میزان کاهش تولید ناخالص داخلی، کاهش تراز تجاری، افزایش تورم، افزایش بیکاری و کاهش قدرت خرید خانوارها، نشان می‌دهد که چرا این روزها بسیاری، ازجمله فعالان بازارها، به وین چشم دوخته‌اند.
وابستگی قیمت ارز به درآمدهای نفتی
اقتصاددانان می‌گویند اصلی‌ترین اثری که بازارها از ناحیه مذاکرات برجام می‌پذیرند مربوط به رفع تحریم‌های نفتی و آزادشدن منابع ارزی بلوکه‌شده ایران در سایر کشور‌هاست زیرا افزایش درآمدهای ارزی به افت قیمت دلار منجر می‌شود و افت قیمت دلار به‌صورتی سلسله‌وار بر همه بازار ازجمله طلا، ارز، مسکن و حتی خودرو تأثیر می‌گذارد. با این حال این خطر وجود دارد که با کاهش شدید قیمت دلار تحت‌تأثیر سیاست ارزپاشی ضربات جبران ناپذیری به اقتصاد ایران وارد شود و بنگاه‌های تولیدی دچار آسیب جدی شوند.
در لایحه بودجه امسال پیش‌بینی شده حجم فروش نفت در سال‌جاری به ۲.۴میلیون بشکه در روز خواهد رسید. تحلیلگران هم برآورد می‌کنند با رفع تحریم‌ها و افزایش حجم فروش نفت به این میزان، درآمدهای نفتی ایران بسته به قیمت هر بشکه نفت در بازارهای جهانی به ۳۵ تا ۴۵میلیارد دلار خواهد رسید که این موضوع دست بانک مرکزی را برای کنترل بازار ارز پرتر می‌کند.
برخی برآوردها نشان می‌دهد درصورت دستیابی به توافق در مذاکرات وین، ۱۰۰میلیارد دلار از دارایی‌های ارزی در دسترس دولت ایران قرار می‌گیرد که براساس تخمین‌ها ۷۰میلیارد دلار آن ناشی از آزادشدن دلارهای بلوکه‌شده ایران و ۳۰میلیارد دلار هم درآمدهای حاصل از محل فروش نفت خواهد بود. آزاد‌سازی این حجم از منابع ارزی می‌تواند به افت قیمت دلار و سایر بازارها منجر شود. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند ایران می‌تواند تولید نفت را تا سال میلادی آینده به ۳.۹میلیون بشکه در روز، که سطح پیش از تحریم‌ها بود، بازگرداند.
طبق جدیدترین نظرسنجی اوپک پلاس، ایران در ماه مارس میلادی ۲.۳میلیون بشکه نفت در روز تولید کرده است. مؤسسه اس‌اند‌پی گلوبال نیز در تازه‌ترین برآورد‌های خود پیش‌بینی کرد: صادرات نفت خام و میعانات ایران تا ژانویه سال۲۰۲۲ به ۱.۵میلیون بشکه در روز می‌رسد که بالاتر از ۸۲۵هزار بشکه در روز در سه‌ماه اول سال۲۰۲۱ خواهد بود. گروه راپیدان انرژی نیز پیش‌بینی کرده عمده صادرات نفت ایران در سه‌ماه سوم سال میلادی احیا شده و به ظرفیت تولید ۳.۵میلیون بشکه در روز تا پایان سال نزدیک شود. صندوق بین‌المللی پول نیز در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده صادرات نفت ایران به‌طور مداوم در حال افزایش است.
این افزایش درآمدهای نفتی و حتی احتمال آزادشدن منابع ارزی درنتیجه توافق هسته‌ای می‌تواند به سرعت همه بازارها را به‌طور مستقیم تحت‌تأثیر قرار دهد، چنان‌که اطلاعات موثق دریافتی همشهری نشان می‌دهد در شرایط فعلی و در آستانه مذاکرات وین، میزان صادرات نفت و میعانات از ایران به ۱.۹میلیون بشکه در روز رسیده. همین موضوع می‌تواند نشان دهد که چرا ظرف چند هفته گذشته همه نگاه‌ها به وین خیره شده است.
وابستگی سایر بازارها به دلار
آمار‌ها نشان می‌دهد بعد از خروج آمریکا از برجام و آغاز رشد قیمت دلار، بازارهای طلا، مسکن و سهام هم با رشدهای چندصد درصدی مواجه شده‌اند و به همین دلیل انتظار می‌رود با کاهش قیمت ارز این بازارها بار دیگر از محل نوسان‌های قیمت دلار متاثر شوند. از منظر اقتصادی بین قیمت ارز با بازارهای دارایی رابطه‌ای مستقیم وجود دارد و سایر بازارها خود را با قیمت‌های جدید ارز تطبیق می‌دهند و اصطلاحا تجدید ارزیابی می‌کنند. با این حال به‌نظر می‌رسد نوسان قیمت دلار اثر یکسانی بر بازارها به لحاظ قیمت و زمان نداشته باشد.
سوابق آماری نشان می‌دهد در بازار مسکن به‌دلیل چسبندگی قیمت‌ها معمولا افت قیمت دلار اثر کمرنگ‌تری نسبت به سایر بازارها دارد اما در مقابل در بازارهای طلا و سهام اثرات به‌مراتب عمیق‌تر است. هر چند نحوه واکنش این دو بازار نیز به لحاظ زمانی با یکدیگر متفاوت است قیمت طلا به‌صورت لحظه‌ای به قیمت دلار واکنش نشان می‌دهد اما بازار سهام از مدت‌ها قبل اثرات نوسان قیمت دلار را برآورد و در قیمت‌ها لحاظ می‌کند.
کارشناسان می‌گویند نوسان‌های قیمت طلا هماهنگ با قیمت دلار است و به‌صورت لحظه‌ای در بازار منعکس می‌شود اما بازار سهام این بار هم مانند گذشته اثر کاهش قیمت ارز را از مدت‌ها پیش در قیمت‌های خود لحاظ کرده، چنان‌که هم‌اکنون قیمت‌ها در بازار سهام خود را با قیمت هر دلار ۲۰هزار تومان هماهنگ کرده‌اند.
عظیم ثابت، کارشناس بازار سرمایه، درباره تأثیر قیمت دلار بر بازار سهام می‌گوید: قیمت دلار بر بازار سهام تأثیر دارد با این حال اثر نزول قیمت دلار بر بازار سهام از قبل منعکس شده و بازار سهام اثر نزول قیمت دلار را از قبل پیش‌خور کرده است. علی یوسفیان کارشناس بازار سرمایه هم این نظریه را تأیید می‌کند و می‌گوید: قیمت دلار یک‌بار به‌صورت شوک کاهش یافت و همه را غافلگیر کرد و بورس را به‌شدت پایین کشید اما هم‌اکنون کاهش این روزهای نرخ ارز، شوک غافلگیرکننده‌ای به بازار وارد نمی‌کند و بازار رکود خود را ادامه می‌دهد.
روزبه شریعتی، کارشناس بازار سرمایه، درباره قیمت دلار و اثر آن بر بازار سهام در روزهای آینده می‌گوید: شرایط قیمت‌ها در بازار سهام طوری نیست که اگر قیمت دلار به ۲۰هزار تومان هم برسد بازار سهام با نزول مواجه شود. اگر قیمت سهام شرکت‌ها منطقی است دلیل نمی‌شود با کاهش نرخ دلار، ارزش آنها کاهش یابد. به‌گفته او چنانچه در بهترین شرایط، درآمدهای نفتی احیا شود و صادرات غیرنفتی هم ۲۵میلیارد دلار باشد، با توجه به نیاز کشور به دارایی‌های سرمایه‌ای قیمت دلار از محدوده ۲۲هزار تومان بیشتر نزول نخواهد کرد.
اثر جنگ رسانه‌ای بر قیمت دلار در روز پنجشنبه
باوجود آنکه مقامات دولت، به‌ویژه رئیس‌جمهور، وزیر امورخارجه و معاونش متفق‌القولند که مذاکرات وین ثمربخش بوده، انتشار خبری در شبکه برون‌مرزی پرس‌تی‌وی موجب شد قیمت دلار روز پنجشنبه دوباره با رشد مواجه شود و به سطح ۲۲هزار تومان بازگردد.
پرس تی‌وی در شرایطی که قیمت هر دلار آمریکا در آستانه سقوط به کانال ۲۰هزار تومان قرار گرفته بود به نقل از منابع آگاه مدعی شد که زیاده‌خواهی طرف آمریکایی مانع از پیشبرد مذاکرات شده است؛ این خبر به رشد ۵درصدی قیمت دلار در روز پنجشنبه منجر شد. این موضوع واکنش علیرضا معزی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر ریاست‌جمهوری را در پی داشت.
او در توییتی نوشت: این‌بار منبع آگاه به کمک دلالان ارز آمد. به نوشته معزی، منبع آگاه صدای رسای همه دلواپسان مذاکرات وین است.
محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، هم به ادعاهای پرس تی‌وی واکنش نشان داد و در پاسخ به سؤالی درباره صحت و سقم ادعای یک رسانه مبنی بر زیاده‌خواهی طرف مقابل مذاکرات و تأثیر روانی آن در بازار گفت: بله، در روزهای گذشته و متاثر از جو مثبت مذاکرات وین، بازار ارز روندی نزولی را طی می‌کرد که متأسفانه با خبرسازی دروغ یک رسانه رسمی، این روند دچار اختلال شد.
لذا خبرسازان باید بدانند که اقدامات غیرمسئولانه و جناحی آنها علامت‌های اشتباهی به افکار عمومی و فضای اقتصادی می‌فرستد و این حرکت در چارچوب رقابت‌های جناحی مرسوم قابل ارزیابی و تفسیر نیست. پیش از این، دو هفته پیش عباس عراقچی ،معاون وزیر خارجه، هم به گزارش‌های منتشرشده از سوی پرس تی‌وی واکنش نشان داده و اعلام کرده بود: نمی‌دانم «منبع مطلع» پرس‌تی‌وی در وین کیست، اما هر که هست اصلا مطلع نیست.»
