به گزارش بنکر (Banker)، این واکنش رسمی بانک مرکزی به اظهارنظرهای مطرح‌شده مبنی بر موافقت سیاستگذار پولی با واردات بدون تعیین منشأ ارز به بهانه دورزدن تحریم‌هاست. 2روز پیش حسین مدرس خیابانی، سرپرست جدید وزارت صنعت، معدن و تجارت گفته بود: با هماهنگی و نظارت بانک مرکزی، واردات مواداولیه کارخانه‌های تولیدی با اولویت مواد موجود در بنادر، بدون انتقال ارز امکان‌پذیر خواهد بود. اما بانک مرکزی شرط گذاشته وقتی با واردات بدون انتقال ارز موافقت می‌کند که منشأ و مبدأ و مقصد ارزها شفاف و روشن باشد.
سیگنال به بازار ارز
در روزهای اخیر قیمت ارز در بازار داخلی رو به افزایش نهاده و حالا به‌نظر می‌رسد افزایش سطح تقاضا برای تامین ارز واردات بدون مشخص کردن مبدا و مقصد این ارزها، سیگنالی به بازار داخلی است که قیمت دلار در نتیجه افزایش مؤثر تقاضای تجاری در حال افزایش است، دلیل آن هم مقاومت بانک مرکزی برای تامین ارز تجاری ادعاشده برای واردات کالاها و ترخیص آنها از مبادی گمرکی است.
همزمان فشارهای صنفی برای اختصاص ارز از محل ذخایر ارزی بانک مرکزی و یا تامین ارز واردات بدون مشخص‌شدن مسیر تامین، انتقال و مصرف آن افزایش یافته است؛ اتفاقی که اگرچه ممکن است به تسهیل ارزی بخشی از مصارف کمک کند، اما هزینه فعالیت‌های اقتصادی رانت‌زا و غیرشفاف را افزایش می‌دهد و نهادهای پولی و ارزی و کانال‌های تامین ارز را در مظان اتهام پولشویی قرار خواهد داد. البته بررسی بیانیه‌های قبلی بانک مرکزی در ماجرای تامین ارز واردات با منشأ خارجی نشان می‌دهد که نهاد ناظر بازار پول به‌شدت مقید به مقابله با پولشویی و ورود دلارهای سیاه به اقتصاد ایران است و به همین واسطه، ورود ارز با منشأ خارجی را فقط مشروط به شفاف بودن منشأ آن مجاز می‌داند.
بانک مرکزی چه می‌گوید
براساس گزارش همشهری، دپوی کالاها در گمرک و همچنین کشتی‌های در حال حرکت به سمت بنادر، تقاضا برای تامین ارز این کالاها را تشدید کرده و برخی نهادهای صنفی و حتی مسئولان دولتی دلیل کمبود احتمالی برخی کالاهای اساسی و واسطه‌ای را به تامین‌نشدن ارز از منبع بانک مرکزی ربط می‌دهند، اما بانک مرکزی در اختصاص ارز از محل ذخایر ارزی برای واردات این دست از کالاها و فشارهای احتمالی مقاومت می‌کند.
نهاد ناظر بازار پول و ارز بارها تأکید کرده واردکنندگان می‌توانند بر اساس مقررات ارزی در قالب سامانه نیما، یا ارز ناشی از صادرات تحت عنوان ارز متقاضی نیاز ارزی واردکنندگان را تامین کنند و به بر باددادن ذخایر ارزی در شرایط تحریم‌ها نیازی نیست؛ به‌ویژه اینکه خط قرمز سیاستگذار ارزی، تأمین ارز از محل‌های مبهم و بدون شناسنامه است.
وزارت صنعت چه می‌گوید
سرپرست وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌تازگی از موافقت بانک مرکزی با واردات مواداولیه بخش تولید از روش بدون انتقال ارز خبر داده و گفته است: اعتقاد وزارت صنعت این است که باید برای صادرات، یک مسیر کاملا هموار و به‌اصطلاح سبز درنظر گرفت تا صادرکنندگان بدون هیچ‌گونه محدودیت و چالشی حرکت کنند و کالاهای صادراتی، راه خود را به سمت بازارهای خارجی باز کنند؛ اما در طرف مقابل این جاده دوبانده تجارت خارجی، مسیر واردات کاملا سنگلاخ و مواجه با چراغ قرمزهای متعدد است و در این مسیر، تنها یک لاین ویژه برای عبور مواداولیه، تجهیزات و ماشین‌آلات مورد نیاز تولید باید درنظر گرفته شود. مدرس خیابانی از موافقت بانک مرکزی با واردات مواداولیه بخش تولید از روش بدون انتقال ارز خبر داد و گفت: با هماهنگی و نظارت بانک مرکزی، واردات مواداولیه کارخانجات تولیدی با اولویت مواد موجود در بنادر کشور، بدون انتقال ارز امکان‌پذیر خواهد بود.
واکنش فوری بانک مرکزی
ساعتی پس از این اظهارنظر و البته درخواست برخی نهادهای صنفی، بانک مرکزی با تأکید بر اینکه رویه‌های مشخص برای عرضه ارز حاصل از صادرات با توجه به شرایط تحریم، تعریف و عملیاتی شده، تأکید کرد: صادرکنندگان می‌توانند ارز حاصل از صادرات را در سامانه نیما به‌واسطه بانک‌ها و صرافی‌های مجاز عرضه یا از محل ارز حاصل از صادرات خود نسبت به تامین نیازهای واردات خود اقدام کنند. راه دیگر پیش روی صادرکنندگان این است که بخشی از ارز صادراتی خود را به واردکنندگان دیگر واگذار کنند و ارز خود را در اختیار آنها قرار دهند و قسمتی دیگر از درآمد صادراتی خود را به‌صورت اسکناس به کشور وارد کنند و به صرافی‌های مجاز و بانک‌ها بفروشند.
بانک مرکزی با یادآوری این نکته که در تمام روش‌های یادشده نرخ ارز براساس مکانیزم عرضه و تقاضا و به‌صورت توافقی بین خریدار و فروشنده تعیین می‌شود، تأکید کرد: البته امکان ثبت و فروش ارز به بانک‌ها و صرافی‌های مجاز بابت ورود سرمایه‌های خارجی دارای مجوز از سازمان سرمایه‌گذاری‌های خارجی وزارت اقتصاد نیز فراهم شده است.
نهاد متولی سیاست‌های ارزی می‌گوید: بعضی مدعی‌اند ارز با منشأ خارج از کشور در اختیار دارند و می‌خواهند این ارز را در اختیار واردکنندگان، برای واردات کالاهای ثبت سفارش شده، طبق اولویت‌های تجاری و اقتصادی کشور قرار دهند؛ بانک مرکزی بارها اعلام کرده از ورود منابع ارزی به این طریق نیز استقبال می‌کند اما مشروط به آنکه جریان ورود و مصرف ارز و منشأ آن کاملا شفاف باشد.
در این اطلاعیه مهم تأکید شده: بانک مرکزی آماده است در صورتی که دارندگان ارز با منشأ خارجی بتوانند منشأ ارز خود را اعلام کنند و ارز مربوط به ثبت سفارش‌های اولویت‌دار تخصیص داده شود، نسبت به صدور گواهی تخصیص ارز تحت عنوان ارز اشخاص اقدام کند و از تمام فعالان اقتصادی و نیز مسئولان ذیربط انتظار دارد در شرایط بااهمیت جاری به سمت اقتصاد و تجارت شفاف حرکت کنند.
اقتصاد مقاومتی یا دور زدن تحریم‌ها
درخواست‌ها برای ترخیص کالاها از گمرک یا واردات بدون شفاف‌شدن مبدأ و مقصد ارزها این روزها در حال افزایش است و به بهانه اقتصاد مقاومتی و حتی دورزدن تحریم‌ها تلاش می‌شود تا سد مقاومت بانک مرکزی شکسته شود. هرچند این نهاد می‌گوید راز اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید ملی و تجارت شفاف، حرکت بر مبدا شفافیت اقتصادی و تجاری است، با این حال دیروز دبیر انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان گفت: واردات بدون انتقال ارز و بدون اعلام صریح منشأ ارز می‌تواند با به جریان انداختن ارزهای در دست اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی و تزریق به چرخه اقتصادی مولد، در دورزدن تحریم‌ها مؤثر باشد.
آرش محبی‌نژاد با بیان اینکه از ابتدای امسال تاکنون ارز نیمایی به قطعه‌سازان تخصیص نیافته ادعا کرد: اگر گزینه واردات بدون انتقال ارز محقق شود، بسیاری از ارزهایی که دست اشخاص حقیقی و حقوقی است می‌تواند در چرخه اقتصادی وارد شده و از آنها به‌خوبی استفاده شود. وی اظهار داشت: بانک مرکزی همواره تأکید ویژه‌ای روی مشخص‌بودن منشأ ارزها داشته، درحالی‌که در این صورت برای تحریم‌کنندگان نیز منشأ ارزها مشخص می‌شود و دیگر نمی‌توان به دورزدن تحریم‌ها ادامه داد.
